De kinderen van Sake Hoff: IJmkje Grietje
Heeft nooit erg goed op kunnen schieten met vader Sake en dat zou wel eens kunnen komen door haar felle socialistische strijdvaardigheid. Want dat had ze. Esperantiste van het eerste uur. Heeft vele jaren lang samengewoond met Popke Hemkes, een al even fervente communist in Leeuwarden. Ze woonden daar in een achterafstraatje (Schoolstraat, is al lang gesloopt).
Er zijn nooit kinderen geweest. Eerst vele jaren later toen het Popke maatschappelijk wat beter ging en hij een echte baan kreeg, zijn ze getrouwd. In strikt persoonlijke zin: ze is voor mij steeds een jaloers kreng geweest. Nu een demente bejaarde.
moet het niet Ymkje zijn?
Sietze en Frederike geven het correct aan: het moet IJmkje zijn en niet IJmktje. IJmkje Grietje om volledig te zijn. Zij is geboren op 19 september 1907 in Leeuwarden. Heel veel is nog niet van haar bekend maar er is mogelijk meer informatie te krijgen. Wat wel bekend is is dat ze op haar 26e jaar in Leeuwarden kwam wonen bij W. Zandstra in de Leliestraat 33. Een jaar ;later kwam ook Popke Hemkes daar wonen. Misschien dat zij elkaar daar ontmoet hebben? Popke was venter van vanille-ijs en IJm was assistent in de huishouding. Een mooie combinatie.
In 1935 is IJm uitgeschreven naar ‘s-Gravenhage en Popke naar Huizum. Zijn ze dan nog niet samen verder gegaan? Popke is in 1979 in Leeuwarden overleden.
Popke Hemkes was een oom van mijn vader. Na Popkes dood heeft mijn vader de crematie geregeld. (Daar weet ik nog een mooie anekdote over.) Ymkje dementeerde toen al licht. Nadat zij opgenomen was in een verpleeghuis heeft mijn moeder haar uit plichtsbesef nog maandelijks bezocht.
Mijn ouders hebben toen lange tijd contact met haar zussen Rens (Rinske), Truus (Geertruida) en Sarie (Saakje) gehad. Ik heb hun toenmalige adressen nog. Ik heb nog een foto van Rens uit 1994 en ik moet ook nog een foto van Truus in Israël hebben. Mijn broer en zus hebben haar daar ontmoet. Rens is nog een keer bij mijn ouders geweest en is in die tijd geïnterviewd voor de Leeuwarder Courant door schrijver Rink van der Velde. Ik weet niet of ik dat interview nog heb. Ik heb nog wel stukjes informatie over de zussen Hoff. Als je belangstelling hebt, mail me dan maar.
Over mijn oud-oom Popke weet ik heel weinig. Hij is op 20-11-1901 geboren in Lippenhuizen en overleden 25-1-1979. In de tijd dat wij in Leeuwarden woonden, vanaf juli 1966, is er naar mijn weten nooit contact geweest met oom Popke en tante Ym, zoals ze bij ons thuis genoemd werden. Dat contact moet er wel geweest zijn. Ik kwam toevallig een briefkaart van tante Ym uit 1944 tegen, waarin zij vraagt of oom Popke bij mijn vader langs kon komen, mogelijk om wat schaarse levensmiddelen te kunnen bemachtigen. Mijn vader was toen politieagent in het Groningse Oldehove. Daar hadden de boeren voldoende aardappels, graan en koolzaad(-olie). Ik heb de kaart gescand, maar ik stuur hem je ook nog wel toe.
Oom Popke en tante Ym zijn ook wel eens bij ons op Terschelling geweest, toen mijn tweelingbroer en ik baby’s of peuters waren. Tante Ym was geloof ik nogal dominant en gaf ongevraagd advies over onze verzorging en/of opvoeding. Mijn moeder kreeg hierdoor een bloedhekel aan tante Ym. Ik denk dat hierdoor het contact verwaterd is. Zelf had tante Ym geen kinderen. Mogelijk was dat een bewuste keuze, maar dat weet ik natuurlijk niet zeker. Tante Ym had tenslotte progressief-linkse ideeën en sprak ook Esperanto.
Toen oom Popke overleed, ik meen aan een hartstilstand, werd mijn vader ingeschakeld om te helpen met het regelen van allerlei zaken. Tante Ym dementeerde toen al een beetje. Bij de crematie van oom Popke waren behalve tante Ym mijn tante Jelly (vaders zus) en oom Sietze en mijn ouders. Er was één volgwagen, waar niet iedereen in paste. Mijn vader reed mee met de lijkwagen. Na de crematie kreeg tante Ym ineens mijn vader in het oog. Er ontspon zich de volgende dialoog:
In de periode dat oom Popke overleed was ik het huis al uit. Ik heb alles van een afstand gevolgd. Mijn vader regelde vanaf die tijd de zaken voor tante Ym. Daardoor ontstond het contact met Rens, Truus en Sari. Mijn vader hield ruggespraak met hen over Ym en van daaruit ontstond een steeds persoonlijker contact en correspondentie. De zussen hadden geen contact meer met Lies uit Dieren, meen ik. Er moet ook nog een zus in Amerika geweest zijn (Tilly?). De familie was aardig verspreid over de aardbol.
Rens is als enige bij mijn ouders thuis geweest, ik denk in de periode van het interview in de LC (red. Leeuwarder Courant). Ik denk dat mijn broer, die bij de krant werkte, de LC getipt heeft. Ik kan me herinneren dat Rens wel eens verteld heeft dat verse groente in Moskou schaars en duur was. Je kocht geen losse spruitjes, maar een stronk met spruitjes eraan. Een volkomen onbelangrijke herinnering natuurlijk, maar de echt belangrijke dingen weet je toch al wel. Ik stuur je de originele foto van Rens nog wel. Ik twijfel over de opnamedatum. De foto is afgedrukt in 1996. Op de achtergrond zie je een kalender uit 1995 of 1996.
Mijn zus, zwager en broer hebben op hun vakantie in Israël (september 1994) Truus en Yehuda opgezocht in de kibboets. Truus werd daar uitgesproken als Troes, met een lange oe. Er is een foto met Yehuda, Truus, Gon Sevinga en Jelle Hemkes.
Sari en Cor Visser woonden in Zuid-Afrika, zoals je weet. Mijn ouders zouden omstreeks 1982 met vakantie naar hun toegaan, maar die reis is afgezegd, omdat mijn vader ziek werd en longemfyseem ontwikkelde. Wel hebben ze jaren gecorrespondeerd. Weer zo’n triviale herinnering: Cor zou zo graag een keer spinazie/postelein (?) eten en legde zijn zwarte tuinman uit hoe hij deze groente moest zaaien, af moest dekken met een jutezak en vochtig houden. De tuinman voerde de instructies uit en Cor verheugde zich op een lekkere maaltijd. Toen het tijd was om te oogsten, bleek de tuinman toch maar alles weg geschoffeld te hebben… De vraag waarom bleef onbeantwoord. Ik meen me te herinneren dat Cor aan het eind van zijn leven vrijwel blind was.
Weer terug naar tante Ym. Volgens mij woonden tante Ym en oom Popke indertijd niet meer in Huizum, maar in een flat in de wijk Bilgaard in Leeuwarden. Toen tante Ym opgenomen werd in Toutenburg, hebben mijn ouders haar huis leeg geruimd. Veel waardevolle spullen had ze niet. Mijn ouders hebben wel wat spulletjes meegenomen. In mijn moeders sieradendoos zit nog een horloge met een paar ringetjes eraan, waarvan ik vermoed dat het van tante Ym was. Mijn broer heeft een paar oude boeken meegenomen, van Dostojewski ed., uitgaven van de Arbeiderspers, 2e druk nog. De rest is in de container verdwenen. Verschillende buurtbewoners hebben ook nog wat van hun gading in de container gevonden.
Uit een soort plichtsbesef ging mijn moeder nog regelmatig op bezoek bij tante Ym, maar echt contact hadden ze niet. Tante Ym was geloof ik geen makkelijke bejaarde. Ik herinner me dat mijn moeder haar een gevulde koek probeerde te voeren. Als een ondeugend kind spuugde tante Ym stukjes koek terug naar mijn moeder.
Mijn vader is begin 1993 overleden. De adressen van de zussen Hoff heb ik uit zijn adressenlijst. Toen mijn moeder in 1995 begon te dementeren heb ik nog een tijdje namens haar kerstkaarten naar deze of gene gestuurd, maar wanneer dat gestopt is, weet ik niet meer. Mijn broer is in 2002 verongelukt. Ik kan hem dus niet om aanvullingen vragen.
Dit is wel zo’n beetje wat ik weet en heb van jouw familie. Ik hoop dat je er wat aan hebt.