Pake en Beppe Hoff

Ofwel mijn grootvader, Anne Annes Hoff en grootmoeder IJmktje van der Wal van mijn vaders kant. Ik heb ze nooit gekend. Ze waren al vele jaren overleden toen ik in 1930 werd geboren. Trouwens ook grootouders van de kant van mijn moeder heb ik niet gekend. Er werd thuis maar weinig over de familie in het algemeen gesproken en vragen daarnaar werden ook niet bepaald aangemoedigd. Alleen later, in de ‘Haarlemse periode’ kwam er af en toe iets los tussen de gesprekken tussen mijn vader en oom Wim. Het weinige dat ik van mijn grootouders weet komt dan ook hoofdzakelijk uit die tijd.

De eerste keer dat ik met het begrip grootouders werd geconfronteerd was in 1947 en wel aan het einde van een werkvakantie in Haulerwijk in het oosten van Friesland. Op de terugweg bleef ik een nachtje over bij IJm en Popke in Leeuwarden. Tijdens een wandeling liet Popke mij toen het graf van mijn grootouders zien. Dat lag aan de zuidkant van de Hervormde kerk in Huizum. Dat Huizum is geleidelijk, aan helemaal omsloten door de gemeente Leeuwarden en is ook aan die gemeente toegevoegd.

In april 1981 kwam ik daar met Miep weer eens terug na afloop van de crematie van een neef Anne Annes, in Goutum. Het kerkje en de directe omgeving waren geheel door nieuwe woonwijken omgeven. Maar de oude kerk van Huizum maakte een gerestaureerde indruk, de kerk nog in gebruik en het kerkhof sterk vergroot. Het graf moest in de tussenliggende jaren zijn geruimd maar de steen werd nog voor de toreningang teruggevonden. Met een groot aantal andere stenen was deze tot een soort mozaïek samengevoegd.

Het graf is vele jaren lang door mijn oom Wim onderhouden en stond ook op zijn naam. Ik neem aan dat na zijn overlijden in 1968 de grafrechten zijn vervallen en de gemeente tot ruiming is overgegaan. De inscriptie op de steen heeft gegevens opgeleverd die mij tot eerder onbekend waren. Aan de andere kant heb ik conclusies kunnen trekken die weer hebben bijgedragen tot het krijgen van een zeker beeld. De inscriptie is als onderstaand:

RUSTPLAATS VAN IJMKTJE VAN DER WAL
ECHTGENOOT VAN A. HOFF
GEB. TE GROUW, 26 JANUARI 1851
OVERL. TE LEEUWARDEN, 20 OCTOBER 1894
EN
ANNE ANNES HOFF
GEB. TE AKKRUM, 23 JULI 1848
OVERL. TE LEEUWARDEN, 14 AUG. 1913

Mijn grootmoeder, Beppe dus, is betrekkelijk jong gestorven. Mijn vader, die in 1882 werd geboren, was dus 12 jaar toen hij zijn moeder verloor. Oom Wim was als jongste van het stel nog maar 9 jaar. Pake was 46 toen hij met de kinderen alleen kwam te staan.

Hier komen dan stukken uit gesprekken tussen mijn vader en oom Wim naar voren. Gesprekken die nogal eens neerkwamen op hun jonge jaren. Er is een stiefmoeder geweest die het leven van de kinderen er niet gemakkelijker op maakte. “Een leven als een puthaak” was een door oom Wim gebruikte typering van die tijd. Honger en kou, hier en daar wat extra eten opscharrelen want thuis was het maar erg matig. Brood- en koekkruimels eten van de bakker, kaas eten uit Heit’s pakhuis (heit is fries voor vader). En dat bleef dan bij ontdekking weer niet zonder gevolgen.

IJmktje van der Wal was de werkelijke moeder van de vier kinderen, de eerste echtgenote van Pake. Uit het feit dat Pake bij Beppe is begraven kan zonder meer worden afgeleid dat Pake ook zijn tweede vrouw heeft overleefd. Zou zij erin hebben toegestemd dat hij bij haar werd begraven?

De kinderen met negatieve herinneringen aan hun stiefmoeder zullen er voor hebben gezorgd dat Pake en Beppe uiteindelijk weer werden herenigd. Zoals gezegd, het was Willem die de jaarlijkse grafkosten altijd heeft betaald.

Van Pake weet ik dat hij jarenlang als schipper voor de Stanfries heeft gevaren. De Stanfriesboten werden voor de beurtschipperij ingezet. In de periode van 1940-1945 woonden wij in Zutphen en een wandeling langs de IJsselkade was een vaak voorkomende zondagse bezigheid. Af en toe lag daar een Stanfriesboot afgemeerd en het was bij deze gelegenheden dat mijn vader over de band tussen Pake Hoff en de Stanfries wel eens iets vertelde. Als kind is hij in de schoolvakanties mee geweest op de lijn Leeuwarden-Amsterdam. De verhalen over de grillen van de Zuiderzee maakten altijd deel van zijn vertellingen uit. Bij die tochten moet zeker worden gedacht aan zeilschepen…..

Ik acht het waarschijnlijk dat Pake na het overlijden van Beppe heeft besloten aan de wal te blijven. Misschien met het oog op de kinderen? Zeker is dat hij in latere jaren nog voor eigen rekening scheepsbevrachter is geweest en dat hij er een eigen pakhuis op nahield. Het is zeker wel mogelijk dat hij in die tijd in Leeuwarden woonde aan de Nieuwe Marktstraat op de hoek met de Sneekerkade. Daar zijn nu alleen nog grote parkeerterreinen en kantoren te vinden.

De indruk is dat hij veel heeft gedaan om zijn zoons een zo goed mogelijke start in het leven te geven. Er was nadrukkelijk vervolgonderwijs dat voor de drie oudsten technisch gericht was. Anne Annes, Bouke en Sake werd machinist. Alleen Willem, de jongste, ging naar de H.B.S. toe. In die tijd was dat nog helemaal de ‘Hogere Burger School’